CON NGƯỜI QUA TÁC PHẦM BÀ LÃO IDECGHIN... (tiếp)

Trong câu chuyện thứ hai, ta bắt gặp chính mảng hiện thực của cuộc đời hiện ra trần trụi, khoẻ khoắn tràn trề sức sống. Mỗi tính cách trong câu chuyện này hiện lên chân thật rõ ràng như trong đời thường ta vẫn hay gặp. Con người trong câu chuyện thứ nhất thuộc về huyền thoại, còn con người ở đây hiện lên với niềm vui và nỗi buồn, sự bình thản và hoảng hốt, sự bình tĩnh và hèn nhát, sự cao thượng và đê tiện, con người có tình yêu và sự đau khổ, con người đi qua những cột mốc thời gian. Trong câu chuyện thứ hai này, ta có thể thấy một anh thuyền chài “chỉ biết ca hát và hôn hít”, một anh chàng Guxun với “một cái đầu rực lửa”, lão Thổ Nhĩ Kỳ “nói năng như một đấng chúa tể”, một thằng bé mười sáu tuổi với tình yêu “rực cháy trong người”, một gã Ba Lan ti tiện và giả dối v.v…. Tất cả những con người ấy được lột tả tính cách qua nhân vật trung tâm là chính bà lão Idecghin.

Bà lão được tác giả quan sát rất kỹ càng: “Tôi nhìn mặt bà lão. Cặp mắt đen của bà vẫn mờ đục, hồi ức không làm cho cặp mắt ấy linh hoạt lên. Ánh trăng rọi sáng cặp môi khô nứt nẻ của bà, rọi sáng cái cằm nhọn vêu vao dính những sợi tóc bạc và cái mũi nhăn nheo khoằm xuống như mỏ cú. Hai má trũng xuống thành hai hõm đen: từ dưới mảnh giẻ đỏ quấn quanh đầu, một mớ tóc màu muối tiêu xoã ra, bê nết vào bên hõm má. Da mặt, da cổ và da tay chằng chịt nếp nhăn nom như những vết khía và mỗi khi bà lão cử động tôi cứ tưởng như làn da khô héo ấy sẽ rách tơi tả bong xuống từng mảnh và trước mắt tôi sẽ hiện lên bộ xương trần trụi với hai hốc mắt đen ngòm đờ đẫn.”. Con người ấy trong quá khứ lại là một phụ nữ tràn đầy sức sống và khát vọng tình yêu. Tình yêu của người phụ nữ này thật kỳ lạ, rất mãnh liệt và rất tha thiết. Cô gái Idecghin sẵn sàng dâng hiến tấm thân trinh bạch cho người mình yêu, nhưng lập tức có thể dứt bỏ ngay tình yêu ấy vì đó là tình yêu “yêu chỉ để mà yêu”, và cuộc đời đâu chỉ có “ca hát và hôn hít”. Tình yêu của cô với anh chàng Guxun cũng dữ dội không kém. Cả anh chàng thuyền chài Prút và anh chàng Guxun, hai người yêu của cô cùng giáp mặt với cái chết một lần. Trước cái chết, anh chàng Guxun dũng cảm “phì phèo tẩu thuốc” và anh thuyền chài “tái mét mặt khóc lóc” là hai hình ảnh tương phản của hai tính cách ngang tàng và hèn nhát của con người. Người phụ nữ Idecghin này còn yêu cả một gã Thổ Nhĩ Kỳ “giàu có và trịnh trọng”. Nhưng suốt một tuần sống trong “khuê phòng” với “tám ả đàn bà” “suốt ngày chỉ biết có ăn, ngủ và tán chuyện lăng nhăng”, con người có tình yêu nồng nàn ấy đã nhận ra tình yêu không thể làm nô lệ cho sự giàu có, và đã ra đi với tình yêu mới, tình yêu như sao băng với một thằng bé còn quá non nớt để hiểu thực tế phũ phàng của cuộc đời. Người phụ nữ Idecghin này luôn trăn trở để tìm ra đâu là tình yêu chân chính, đâu là giá trị thực của cuộc sống. Thực tế cuộc sống đã xô đẩy làm phiêu dạt số phận người phụ nữ ấy nhưng không dập tắt nổi ngọn lửa sống, ngọn lửa tình yêu trong tim bà. Tình yêu của người phụ nữ Idecghin tìm đến với một điều gì phi thường, với những con người có thể lập nên kỳ công. Lời phát biểu của bà lão cũng chính là quan niệm của tác giả về con người” “Anh biết không, trong cuộc sống bao giờ cũng có chỗ để làm nên sự nghiệp phi thường, còn những kẻ không tìm được cơ hội để lập nên kỳ công thì chỉ là những kẻ lười biếng hoặc hèn nhát hoặc là không hiểu cuộc sống, vì nếu hiểu cuộc sống thì mỗi người đều muốn lưu lại bóng dáng mình sau khi mình không còn trên đời này nữa. Và như thế thì cuộc sống sẽ không ngốn ngấu con người mà không để lại vết tích gì”. Quan niệm như vậy nhưng bà lão ấy đã có một thời bị ngọn lửa tình yêu làm cho mù quáng khi yêu một kẻ đểu cáng không xứng đáng là con người. Người phụ nữ ấy đã nếm trải sự đau khổ khi bị ruồng rẫy. Nhưng tình yêu chân chính trong con người bà đã giúp bà nhận ra những lớp son giả dối ở gã ti tiện người Ba Lan ấy. Và mặc dù đã đem mạng sống của mình mạo hiểm cứu hắn, người đàn bà Idecghin ấy đã dứt bỏ một cách thanh thản để ra đi. Hành trình dài suốt quãng đời son trẻ đã được đền bù xứng đáng, người phụ nữ ấy cuối cùng cũng tìm ra hạnh phúc cho bản thân. Câu chuyện thứ hai của bà lão Idecghin có thể nói là một bài học về tình yêu, về cuộc đời và con người. Con người, trong cuộc đời, luôn luôn phải gìn giữ ngọn lửa sống và hãy luôn luôn sáng suốt để có thể tự tìm cho mình những giá trị chân chính của cuộc đời. Bà lão Idecghin vẫn kể câu chuyện ấy cho bao lớp trẻ vì “họ cần nghe những chuyện đó”. Nhận thức của bà về cuộc đời thật đẹp và đáng để chúng ta suy nghĩ: “Đã có thời ta cũng như thế…Có điều là thời ấy, cái thời xa xưa của ta, con người có nhiều sức lực và lửa sống hơn, vì thế sống vui hơn và thú hơn… Đúng thế…”. Trong cơ thể già nua héo hắt ấy vẫn âm ỉ một ngọn lửa sống. Ngọn lửa sống ấy, bà cụ đã ban phát cho biết bao người và tiếp tục thổi bùng những khát vọng vươn tới tương lai, qua câu chuyện thứ ba, câu chuyện về chàng trai dũng cảm Đankô, về Con - Người - viết – hoa.